کورتاژ و مراقبتهای پس از آن + راهنمایی کامل
کورتاژ چیست؟
اتساع و کورتاژ (Dilation and Curettage) یا D&C یک روش جراحی جزئی است که در آن دهانه رحم کمی باز میشود و از یک سری ابزار خاص برای خراش دادن پوشش داخلی رحم استفاده میشود. در این مقاله به هرآنچه که باید در خصوص این پروسه بدانید اشاره کردهایم.
دلایل و انواع کورتاژ
اتساع و کورتاژ برای تشخیص یا درمان برخی از بیماریهای رحم استفاده میشوند. در این قسمت به انواع کورتاژ و دلیل انجام هر یک از انواع کورتاژ پرداختهایم.
کورتاژ تشخیصی
اتساع و کورتاژ تشخیصی پروسهای است که در طول آن دهانه رحم باز میشود تا پزشک بتواند از رحم نمونهبرداری کند. ممکن است پزشک پروسهای به نام بیوپسی آندومتر یا نمونهبرداری از آندومتر را برای تشخیص بیماری توصیه کند. پروسه نمونهبرداری از آندومتر معمولا در موارد زیر انجام میشود. اگر:
- خونریزی غیرعادی از رحم دارید.
- خونریزی بعد از یائسگی دارید.
- سلولهای غیرطبیعی آندومتر دارید که در طول معاینات معمول برای سرطان دهانه رحم مشاهده میشوند.
برای انجام این آزمایش، پزشک یک نمونه بافت از پوشش داخلی رحم (آندومتر) را جمعآوری میکند. سپس این نمونه را برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه میفرستد. این آزمایش میتواند وجود اختلالات زیر را تشخیص دهد:
- هیپرپلازی آندومتر (نئوپلازی داخل اپیتلیالی آندومتر)- یک وضعیت پیش سرطانی است که طی آن پوشش رحم بیش از حد ضخیم میشود.
- پولیپ رحم
- سرطان رحم
کورتاژ درمانی
هنگامی که پروسه کورتاژ برای درمان یک بیماری انجام میشود، پزشک بهجای یک نمونهبرداری کوچک، محتویات داخل رحم را بر میدارد. این پروسه ممکن است برای اهداف زیر انجام شود:
- بافتهایی که پس از سقط جنین در رحم باقی میمانند ممکن است سبب عفونت یا خونریزی شدید شوند. برای جلوگیری از این علائم، از کورتاژ برای پاکسازی این بافتها استفاده میشود.
- برداشتن توموری که در بارداری مولار ایجاد شده است.
- برداشتن پولیپهای دهانه رحم یا رحم که معمولا غیر سرطانی (خوشخیم) هستند.
- پروسه کورتاژ با پاککردن جفتی که در رحم باقیمانده، خونریزی بیش از حد پس از زایمان را درمان میکند.
- برای برداشتن دستگاه درون رحمی (IUD) که یک روش پیشگیری از بارداری است.
این پروسه توسط دکتر فوق تخصص زنان و زایمان یا دکتر فوق تخصص مامایی انجام می شود که در صورت داشتن چنین مشکلی بهتر است هرچه سریع تر به دکتر مراجعه شود.
اقدامات قبل از پروسه کورتاژ
میتوانید پروسه کورتاژ را در مطب پزشک، کلینیک یا در بیمارستان بهصورت سرپایی انجام دهید. این پروسه معمولا تنها ۱۰ الی ۱۵ دقیقه طول میکشد، اما ممکن است نیاز باشد تا پنج ساعت تحتنظر بمانید.
قبل از کورتاژ، پزشک یک معاینه انجام میدهد و تاریخچه پزشکیتان را از شما میپرسد. همچنین از شما میخواهد که یک فرم رضایتنامه را امضا کنید. قبل از این پروسه، هر سوالی که در مورد کورتاژ دارید را از پزشکتان بپرسید.
در صورت وجود موارد زیر حتما به پزشکتان اطلاع دهید. اگر:
- این احتمال وجود دارد که باردار باشید.
- به ید، لاتکس و هر دارویی حساسیت دارید.
- سابقه اختلالات خونریزی دارید یا داروهای رقیقکننده خون مصرف میکنید.
پس از این مراحل، داروی بیهوشی دریافت خواهید کرد که پزشکتان در مورد نوع بیهوشی با شما صحبت میکند. نوع بیهوشی به پروسه درمانی مورد نیازتان بستگی دارد.
- اگر بیهوشی عمومی دریافت کنید، در طول این پروسه بیدار نخواهید بود.
- اگر بیحسی اسپاینال یا اپیدورال (ناحیهای) دریافت کنید، از ناحیه کمر به پایین بی حس خواهید شد.
- در صورتی که بیحسی موضعی دریافت کنید، در طول این پروسه بیدار خواهید بود، درحالیکه اطراف دهانه رحم بی حس میشود.
قبل از کورتاژ، ممکن است نیاز باشد لباستان را در بیاورید، روپوش بپوشید و مثانهتان را خالی کنید.
نکات مهم قبل از پروسه کورتاژ
بسته به نوع بیهوشی مورداستفاده، پزشک دستورالعملهایی را قبل از انجام کورتاژ در اختیارتان قرار میدهد که برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:
عدم مصرف داروهای غیرضروری
باید چند روز قبل از انجام کورتاژ، مصرف داروهایی نظیر آسپرین (که میتواند سبب افزایش خطر خونریزی شود) و هرگونه داروی بدون نسخه (همچون داروهای سرماخوردگی و ملینها) را متوقف کنید. از مصرف الکل و تنباکو نیز خودداری کنید. بسیاری از جراحان به بیماران توصیه میکنند که حداقل دوهفته قبل از جراحی، مصرف مکملهای گیاهی را متوقف کنند. در مورد تمام داروهایی که مصرف میکنید پزشک را در جریان قرار دهید.
بیماریهای مزمن
پزشک از شما میخواهد که قبل از این پروسه، در مورد هرگونه بیماری مزمنی که دارید او را مطلع کنید. برای مثال، اگر دارای فشارخون بالا و کنترل نشده هستید، ممکن است پزشک برای بهبود فشارخون، یک برنامه درمانی دقیق را در داخل و خارج از بیمارستان برای شما تعیین کند. این امر برای جلوگیری از بروز هرگونه عوارض جانبی در طول پروسه کورتاژ مهم است.
محدودیتهای خوردن و آشامیدن
اگر قرار است تحت بیهوشی عمومی قرار بگیرید، پزشک از شما میخواهد که از ۱۲ ساعت قبل از این پروسه چیزی نخورید یا ننوشید. برای بیحسی موضعی یا ناحیهای نیز از ۸ ساعت قبل نباید چیزی بخورید یا بنوشید.
آزمایشهای اولیه
در روز قبل از عمل یا روز عمل، ممکن است پزشک از شما بخواهد که آزمایشهای معمول نظیر آزمایش خون، ادرار و سایر آزمایشها را انجام دهید تا مطمئن شود که هیچ بیماریای وجود ندارد و بدون نگرانی میتوان کورتاژ را انجام داد.
نحوه عمل کورتاژ
پروسه کورتاژ معمولا شامل مراحل زیر است:
- ابتدا باید به کمر روی تخت معاینه دراز بکشید درحالیکه پاها روی رکابهای (stirrup) تخت قرار میگیرند. این رکابها باعث میشوند که پاها در وضعیت مناسبی باز نگه داشته شوند تا پزشک بتواند دسترسی راحتتری به محل تحت درمان داشته باشد (وضعیت پاها باید همچون زمانی باشد که پزشک معاینه لگن انجام میدهد).
- ممکن است پزشک یک سوند (کاتتر) ادراری را وارد کند.
- در مرحله بعدی ابزاری به نام اسپکولوم در واژن قرار داده میشود تا دیوارههای واژن را از هم جدا کند و دهانه رحم نمایان شود.
- سپس پزشک دهانه رحم را با یک محلول ضدعفونیکننده تمیز میکند.
- برای بیحسی موضعی، پزشک دارو را با استفاده از یک سوزن کوچک تزریق میکند تا ناحیه موردنظر را بی حس کند.
- برای بیهوشی عمومی یا ناحیهای، متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشارخون، تنفس و سطح اکسیژن خون فرد را در طول جراحی کنترل میکند.
- ممکن است برای ثابت نگهداشتن دهانه رحم در طول این عمل از یک نوع پنس جراحی به نام تناکولوم استفاده شود.
- درصورتیکه بافت دهانه رحم به بررسی بیشتری نیاز داشته باشد، ممکن است داخل کانال دهانه رحم با یک کورت جراحی کوچک خراشیده شود.
- یک ابزار نازک میله مانند که سوند رحمی نامیده میشود، از طریق دهانه رحم وارد میشود تا طول رحم را تعیین کند. اگر تحت بیحسی موضعی باشید، ممکن است قرارگرفتن این ابزار باعث ایجاد احساس گرفتگی عضلات در ناحیه رحم شود. سپس پزشک این سوند را بر میدارد.
- دهانه رحم با قراردادن یک سری میلههای نازک، باز و گشاد میشود (اتساع). قطر هر میله بزرگتر از میله قبلی خواهد بود. این پروسه بهتدریج دهانه رحم را بزرگتر میکند تا جایی که بتوان کورت (ابزار قاشقی شکل) را وارد دهانه رحم کرد.
- سپس کورت از طریق دهانه رحم وارد رحم میشود و لبههای قاشقی شکل و تیز کورت، از پوشش رحم رد میشوند تا بافتها را خراش دهند. در برخی موارد، ممکن است از ساکشن برای برداشتن بافت استفاده شود. اگر تحت بیحسی موضعی باشید، این مرحله نیز ممکن است منجر به گرفتگی عضلات شود.
- سپس پزشک ابزار را برمیدارد.
- اگر این پروسه برای تشخیص انجام شده باشد، بافت جمعآوری شده برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده میشود.
بیشتر بدانیم: ۱۲ علل سوزش و خارش واژن همراه با راهکارهای درمانی
در برخی موارد، ممکن است پزشک چند ساعت یا حتی یک روز قبل از عمل کورتاژ، پروسه اتساع و باز کردن دهانه رحم را انجام دهد. این کار به باز شدن تدریجی دهانه رحم کمک میکند و معمولا زمانی انجام میشود که دهانه رحم نیاز دارد بیشتر از حد استاندارد باز شود (همچون برای سقط جنین یا انواع خاصی از هیستروسکوپی).
برای بهبود اتساع، گاهی پزشک از دارویی به نام میزوپروستول (سایتوتک) استفاده میکند که بهصورت خوراکی یا واژینال داده میشود. این دارو به نرم کردن دهانه رحم کمک میکند. یکی دیگر از روشهای اتساع، قراردادن یک میله باریک در دهانه رحم است که از لامیناریا ساخته شده است. لامیناریا با جذب مایع موجود در دهانه رحم، بهتدریج منبسط میشود و سبب باز شدن دهانه رحم میشود.
عوارض کورتاژ
اگرچه بهندرت اما پروسه کورتاژ با احتمال بروز برخی عوارض جانبی همراه است از جمله:
عفونت
همیشه زمانی که ابزاری درون رحم قرار میگیرند، احتمال بروز عفونت وجود دارد. اکثر انواع عفونتها را میتوان بهراحتی با مصرف آنتیبیوتیک درمان کرد. این عفونت ممکن است ناشی از باکتریهایی باشد که در حین یا بعدازاین پروسه، از واژن به رحم منتقل میشوند.
علائم عفونت اغلب شامل ترشحات واژینال، احساس گرفتگی و درد در ناحیه رحم و تب هستند. در صورت درمان فوری، عفونت سبب بروز عوارض طولانیمدت نمیشود. بااینحال، گاهی ممکن است عفونت سبب شکلگیری اسکار در رحم، لولههای فالوپ یا تخمدانها شود که این امر میتواند باردار شدن در آینده را دشوار کند.
سوراخ شدن رحم
این عارضه اگرچه نادر است، اما در زنانی که در زمان انجام این پروسه این شرایط را دارند رایج است:
- زنانی که عفونت رحمی دارند
- زنان سالخورده که در دوران پس از یائسگی هستند.
- اگر این پروسه برای سقط جنین انجام شود
اگر پزشک به وجود این عارضه شک کند از بیمار میخواهد که برای تحتنظر قرارگرفتن یا جراحی در بیمارستان بماند.
سندرم آشرمن
این یک عارضه نادر است که شامل تشکیل بافت اسکار در رحم است. سندرم آشرمن در اثر خراشیدن تهاجمی یا واکنش غیرطبیعی بدن به خراشیدن ایجاد میشود. در این شرایط زخمهای ضخیمی ایجاد میشوند که میتوانند رحم را به طور کامل پر کنند. این وضعیت ممکن است سبب ناباروری و قطع دورههای قاعدگی شود.
بیماری تشخیص داده نشده
ازآنجاییکه پروسه کورتاژ نمیتواند به طور کامل آندومتر (بافت پوششی رحم) را حذف کند، این احتمال وجود دارد که بیماری فرد تشخیص داده نشود. به همین علت است که این پروسه اغلب به همراه هیستروسکوپی (بررسی پوشش رحم با کمک ابزاری که امکان تصویرسازی را فراهم میکند) انجام میشود.
آسیب به دهانه رحم
اگر دهانه رحم در حین پروسه کورتاژ پاره شود، پزشک برای متوقف کردن خونریزی، فشار دادن ناحیه موردنظر یا استعمال دارو را توصیه میکند. گاهی نیز زخم را با بخیه میبندد. اگر دهانه رحم قبل از پروسه کورتاژ با استفاده از دارو نرم شده باشد، ممکن است از بروز این عارضه جلوگیری شود.
ریکاوری بعد از کورتاژ
پروسه ریکاوری بعد از کورتاژ معمولا کوتاه خواهد بود. مدتزمان بهبودی بسته به نوع عمل انجام شده و نوع بیهوشی استفاده شده متفاوت خواهد بود.
- اگر تحت بیهوشی ناحیهای یا عمومی قرار گرفته باشید، برای تحتنظر قرارگرفتن به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد. زمانی که فشارخون، نبض و تنفستان در وضعیت ثابتی قرار گرفتند و هوشیار شدید، به بخش بستری منتقل میشوید یا این که مرخص میشوید.
- پس از انجام کورتاژ با استفاده از بیحسی موضعی، ممکن است نیاز باشد که قبل از رفتن به خانه، حدود دو ساعت استراحت کنید و تحتنظر باشید.
مراقبت بعد از کورتاژ جنین
برخی از نکات مراقبتیای که پزشک پس از انجام کورتاژ توصیه میکند شامل موارد زیر هستند:
- معمولا توصیه میشود که دو الی سه روز پس از کورتاژ یا برای مدتی که پزشک توصیه کرده از دوش واژینال خودداری کنید.
- همچنین ممکن است نیاز باشد یک سری محدودیتها را در خصوص فعالیت بدنیتان رعایت کنید (از جمله عدم فعالیت شدید یا بلندکردن اجسام سنگین).
- پس از کورتاژ میتوانید رژیم غذایی عادیتان را از سر بگیرید مگر این که پزشک توصیه دیگری کرده باشد.
- درد و گرفتگی عضلات (مشابه کرامپهای قاعدگی) احتمالا قویترین احساس بیمار بلافاصله پس از پروسه کورتاژ خواهند بود. اگرچه اکثر زنان تنها برای یک ساعت، درد و گرفتگی عضلات را تجربه میکنند، اما برخی دیگر از زنان ممکن است یک روز یا بیشتر دچار این وضعیت شوند.
- توصیه میشود که بیمار حداقل تا ۲۴ ساعت پس از بیهوشی رانندگی نکند. بهتر است حتی پس از بیحسی موضعی نیز به این توصیه عمل کنید، زیرا عوارض جانبی داروهای بیحسی میتوانند به طور موقت هماهنگی و زمان پاسخدهی بدن را مختل کنند. در این شرایط بهتر است از یکی از دوستان یا اعضای خانوادهتان بخواهید که شما را به خانه برسانند.
- معمولا برای تسکین درد و گرفتگی عضلات پس از کورتاژ، ناپروکسن یا ایبوپروفن تجویز میشود. بهندرت برای درد پس از کورتاژ به داروهای نارکوتیک نیاز است. آسپرین و برخی از انواع مسکنها خطر خونریزی را افزایش میدهند، به همین خاطر اطمینان حاصل کنید که تنها داروهای تجویز شده را مصرف میکنید.
- حتی اگر احساس درد و ناراحتی داشتید، بهتر است هر چه زودتر از جای خود بلند شوید و حرکت کنید. این کار ماهیچهها را قوی نگه میدارد و به جلوگیری از شکلگیری لخته خون در پاها کمک میکند.
توصیه میشود پس از انجام کورتاژ حداقل دو روز سر کار یا دانشگاه نروید و در خانه استراحت کنید تا سریعتر بهبود پیدا کنید.
خونریزی بعد از کورتاژ
لکه بینی یا خونریزی خفیف واژینال تا چند روز پس از عمل کورتاژ طبیعی است. بهندرت فرد خونریزی شدیدی که به تزریق خون نیاز داشته باشد را تجربه میکند. اما اگر ابزار مورد استفاده در طول پروسه اتساع و کورتاژ به دیوارههای رحم آسیب برسانند، ممکن است خونریزی اتفاق بیفتد. همچنین اگر فیبرومی که شناسایی نشده، در طول این پروسه بریده شود، ممکن است خونریزی رخ دهد.
اگر در طول دو ساعت، دو یا چند نوار بهداشتی یا تامپون کاملا با خون خیس شدند و خونریزی همچنان ادامه داشت، با پزشکتان تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.
در چه شرایطی پزشک پروسه کورتاژ را توصیه نمیکند؟
پزشک در شرایط زیر کورتاژ را انجام نمیدهد، مگر در موارد اضطراری:
عفونت لگن:
اگر عفونتی در اندامهای تناسلی دارید، این احتمال وجود دارد که ابزار جراحیای که وارد واژن و دهانه رحم میشوند، باکتریها را از ناحیه واژن یا دهانه رحم به داخل رحم منتقل کنند. همچنین احتمال آسیبدیدن بافتی که دچار عفونت شده نیز وجود دارد. به همین دلیل، ممکن است پزشک توصیه کند که صبر کنید تا عفونت کاملا با آنتیبیوتیک از بین برود و سپس کورتاژ را انجام دهید.
اختلالات لخته شدن خون:
متوقف شدن خونریزی پس از کورتاژ تا حد زیادی به توانایی طبیعی بدن برای لخته شدن خون بستگی دارد؛ بنابراین زنانی که دارای برخی از اختلالات خاص مرتبط با خون هستند معمولا نباید این عمل را انجام دهند.
بیماریهای جدی:
بهعنوانمثال، بیماریهای قلبی و ریوی میتوانند بیهوشی عمومی و گاهی بیحسی موضعی را خطرناک کنند.
در صورت مشاهده چه علائمی پس از عمل کورتاژ باید به پزشک مراجعه کنید؟
اگر پس از پروسه کورتاژ، علائم زیر را تجربه کردید با پزشکتان تماس بگیرید:
- سرگیجه یا سبکی سر که ادامه دارد و تشدید میشود.
- تب
- درد و گرفتگی عضلاتی که بیش از ۴۸ ساعت طول میکشد.
- دردی که بهجای بهترشدن بدتر میشود.
- ترشحات بدبو از واژن
بارداری بعد از کورتاژ
بسیاری از زنان نگران آسیبی هستند که پس از پروسه کورتاژ به رحم وارد میشود. اما آیا واقعا انجام کورتاژ میتواند روی توانایی باروری در آینده تاثیر منفی بگذارد؟ طبق اظهارات پزشکان، اگر پروسه کورتاژ بهدرستی انجام شود، هیچ تاثیر منفیای روی توانایی باروری در آینده نخواهد داشت.
بهطورکلی دو رویداد بسیار نادر مرتبط با کورتاژ وجود دارند که میتوانند احتمال بارداری را کاهش دهند. اول این که اگر فرد هنگام انجام کورتاژ دچار عفونتهای مرتبط با این پروسه شود، ممکن است دچار چسبندگی رحم شود. چسبندگی رحم میتواند احتمال باردار شدن در آینده را به طور چشمگیری کاهش دهد. چسبندگی رحم (که بهعنوان سندرم آشرمن نیز شناخته میشود) زمانی رخ میدهد که بافت اسکار بین دیوارههای داخلی رحم ایجاد میشود و سبب میشود دیوارهها به هم بچسبند.
همچنین، اگر فرد درگذشته چندین بار سقط جنین داشته، این وضعیت باعث میشود که به میزان بیشتری در معرض عدم بارداری قرار داشته باشد. اگرچه برخی از بیمارانی که سقطهای مکرر دارند فکر میکنند که پروسه کورتاژ سبب بروز مشکلات باروری میشود، اما در واقع سقطهای متعدد و مکرر هستند که با سقطهای آینده مرتبطاند.
طبق اظهارات پزشکان اگر فرد دچار سقط جنین شده باشد، بهتر است پروسه کورتاژ را انجام دهد تا این که اجازه دهد رحم خودبهخود پاکسازی شود.
یک مطالعه نشان داد که تقریبا ۹۰ درصد از زنانی که پروسه کورتاژ را انجام داده بودند، در عرض یک سال پس از این که برای دوباره باردار شدن تلاش کردند، توانستند باردار شوند.
هزینه کورتاژ
هزینه کورتاژ به عوامل مختلفی بستگی دارد. کلینیکی که در آن کورتاژ را انجام میدهید، پزشکی که کورتاژ را انجام میدهد، نوع کورتاژ و دلیل انجام آن، همگی میتوانند روی هزینه کورتاژ تاثیر بگذارند.
بهطورکلی توصیه میشود که در صورت نیاز، پروسه کورتاژ را نزد یک متخصص زنان و زایمان مجرب انجام دهید تا از بروز عوارض جانبی مرتبط با این پروسه جلوگیری کنید و دوره ریکاوری کوتاهتری داشته باشید.
اگر سقط جنین داشتم، حتما به اتساع و کورتاژ نیاز دارم؟
حدود نیمی از زنانی که سقط جنین را تجربه میکنند نیازی به پروسه اتساع و کورتاژ ندارند. سقطی که قبل از هفته ۱۰ بارداری اتفاق افتاده باشد، بهاحتمال زیاد سقط خودبهخودی خواهد بود و سبب بروز هیچ مشکلی نخواهد شد. بعد از هفته دهم بارداری، احتمال سقط جنین ناقص بیشتر است. در این صورت، برای اطمینان از پاکسازی رحم به پروسه کورتاژ نیاز دارید.
میتوانید تصمیم بگیرید که آیا میخواهید به طور طبیعی سقط جنین را انجام دهید یا پروسه کورتاژ را انجام دهید. در این شرایط بهتر است با پزشکتان مشورت کنید. پزشک به شما کمک میکند تصمیم بگیرید که چه روشی برای شما مناسبتر است.
آیا اتساع و کورتاژ روی چرخه قاعدگی تاثیر میگذارد؟
ازآنجاییکه کورتاژ پوشش داخلی رحم را از بین میبرد، پوشش داخلی باید دوباره ایجاد شود. به همین خاطر، بعد از انجام کورتاژ، قاعدگی بعدیتان ممکن است زودتر یا دیرتر از حد معمول اتفاق بیفتد. در این شرایط باید تا مدتی پس از کورتاژ از استفاده از تامپون یا برقراری رابطه جنسی خودداری کنید.
تا زمانی که دهانه رحم به حالت طبیعی و بسته خود بازگردد، به میزان بیشتری در معرض خطر ورود باکتریها به واژن و ابتلا به عفونت قرار دارید. پزشکتان به شما خواهد گفت که چه زمانی میتوانید رابطه جنسی و استفاده از تامپون را از سر بگیرید.
آیا پس از پروسه کورتاژ به مراجعه مجدد به پزشک نیاز است؟
اگر پزشک با استفاده از کورتاژ، تومورها یا مواد سرطانی را برداشته باشد، نتایج آزمایشتان را مدتی بعد دریافت خواهید کرد. اگر نتایج خوشخیم (غیر سرطانی) باشند، معمولا به مراجعه مجدد نیازی نیست. اما اگر نتایج، سلولهای سرطانی یا پیش سرطانی را نشان دهند، احتمالا پزشک شما را به یک متخصص ارجاع میدهد تا در مورد مراحل بعدی درمان شما را راهنمایی کند.