بیومتری جنین چیست؟
بیومتری جنین (اندازه‌گیری رشد جنین) آزمایشی است که اندازه جنین را در دوران بارداری با استفاده از سونوگرافی اندازه‌گیری می‌کند. این سونوگرافی شامل چندین اندازه‌گیری است که به پزشک می‌گوید که جنین در سن حاملگی خود چگونه رشد می‌کند و آیا علائمی از مشکلات رشد وجود دارد یا خیر. ارزیابی بیومتری به تشخیص اختلالات رشد جنین کمک می‌کند. این اختلالات بعداً می‌تواند منجر به عوارض بارداری شود. بیومتری جنین اندازه‌گیری‌هایی است که متخصص بارداری در طول سونوگرافی برای ارزیابی نحوه رشد جنین استفاده می‌کند. مشخصات بیومتری (بیوفیزیکی BPP) یک ازمایش اولتراسوند برای بررسی سلامت کلی جنین نظیر ضربان قلب، تنفس، حرکت، تون عضلانی و میزان مایع آمنیوتیک می‌باشد. نتایج نامطلوب معمولاً به این معنی است که آزمایش و بررسی‌های بیشتری لازم است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ارزیابی سونوگرافی بیومتری جنین با پینو بیبی همراه باشید.
چرا بیومتری جنین مهم است؟
بیومتری جنین (مشخصات بیوفیزیکی BPP) بخشی از سونوگرافی قبل از تولد است. بیومتری کمک می‌کند تا تعیین شود که آیا اندازه جنین با سن تخمینی حاملگی مطابقت دارد یا خیر. سن تخمینی حاملگی تخمینی است از فاصله بارداری که بر اساس هفته و اندازه‌گیری ارتفاع فندال یا همان ارتفاع پایه شکم مادر است. گاهی سن بارداری، اندازه تقریبی جنین را تخمین می‌زنند. این اندازه‌گیری بسیار ساده است و با یک متر کاغذی یا پلاستیکی نرم اندازه‌گیری می‌شود. اگر اندازه شکم با اندازه تقریبی سن حاملگی مطابقت نداشته باشد، پزشک حتماً بررسی‌های بیشتر را برای رد هر گونه احتمال جنین کوچک برای سن حاملگی و یا بزرگ بودن جنین با توجه به سن حاملگی را بررسی می‌کند و این عدم مطابقت با میزان افزایش و کاهش مایع آمنیوتیک در ارتباط است. برای مثال سونوگرافی دور شکم برای ارزیابی چندین فاکتور انجام می‌گیرد. بر اساس پنج اندازه‌گیری که در طول سونوگرافی انجام می‌شود، پزشک در نهایت رشد جنین را محاسبه می‌کند. در طول سونوگرافی پزشک دور سر، دور شکم و استخوان ران جنین را اندازه‌گیری می‌کند. در نهایت پزشک اندازه و وزن جنین را تعیین می‌کند.
اگر جنین کوچکتر (SGA) یا بزرگتر (LGA) از سن حاملگی خود به نظر می‌رسد، پزشک ممکن است آزمایشات بیشتری را برای بررسی این که چرا جنین کوچک یا بزرگ است، انجام دهد. این می‌تواند به دلیل یک بیماری زمینه‌ای در والد متولد شده، مشکلات جفت یا یک ناهنجاری مادرزادی در جنین باشد.
به خاطر داشته باشید که فقط به این دلیل که نتایج بیومتری جنین نشان می‌دهد که آیا جنین نسبت به سن خود جلوتر است یا عقب‌تر، به این معنی نیست که چیزی در این میان اشتباه است یا مشکلی وجود دارد. داشتن نتایج خارج از عرف می‌تواند کاملاً طبیعی باشد.
بیومتری جنین شامل چه اندازه گیری‌هایی می‌باشد؟
بیومتری جنین آزمایشی برای تخمین اندازه جنین در دوران بارداری است. با اندازه‌گیری قسمت‌های خاص بدن، متخصص زنان و زایمان یا ماما می‌تواند تصویری کلی از اندازه جنین ترسیم کند و آن را با آن چه که برای سن جنین در نظر گرفته می‌شود مطابقت دهد.
پارامترهایی که در این تست مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد شامل موارد زیر است:
- BPD (قطر دو جداره): قطر سر جنین یا قطر دوپاریتال (فاصله بین دو استخوان گیجگاهی)
- HC (دور سر): طول دور سر جنین
- AC (دور شکم): طول دور شکم جنین
- FL (طول فمور): طول استخوان فمور (استخوان ران)
- CRL (طول تاج – کفل): طول کلی بدن جنین از بالای سر تا کفل.
پارامترهای اضافی
- طول استخوان بازو (HL)
- لگن کلیه / پیلکتاز جنینی (FP)
- قطر ترانس مخچه (TCD)
- قطر اکسیپیتو پیشانی (OFD)
- فاصله بین چشمی (IOD)
- فاصله دوچشمی (BOD)
- اندکس مقدار مایع آمنیوتیک (AFI) بر حسب میلی‌متر
- تخمین وزن جنین (EW) بر حسب گرم
- تخمین قد جنین (EH) بر حسب میلی‌متر
اندازه‌گیری طول تاج – کفل (باسن) در سه ماهه اول دقیق‌تر است. بعد از هفته ۱۲ بارداری، سایر پارامترهای بالا برای ارزیابی کلی رشد جنین مطلوب‌تر هستند.
نسبت‌های که از اندازه‌گیری‌های سونوگرافی محاسبه می‌شود عبارت هستند از:
- نسبت دور قلب و قفسه سینه جنین
- نسبت دور سینه جنین به شکم
- نسبت دور سینه جنین به سر
بیومتری جنین چگونه انجام می‌شود؟
بیومتری جنین یک اصطلاح پزشکی برای اندازه‌گیری‌هایی است که پزشک در یک سونوگرافی معمول قبل از تولد آن را ارزیابی می‌کند و مورد سنجش قرار می‌دهد. همراه با بررسی مواردی مانند مقدار مایع آمنیوتیک و جریان خون از طریق بند ناف، یک تکنسین سونوگرافی از ابزارهای خود برای اندازه‌گیری استفاده می‌کند که نشان می‌دهد جنین به اندازه سنش رشد داشته یا خیر؟! در طول سونوگرافی قبل از تولد، یک تکنسین یک مبدل را روی شکم بانوی باردار حرکت می‌دهد. اگر بانوی آبستن کمتر از ۱۲ هفته بارداری دارد، ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده شود.
زمانی که شما (به عنوان بانوی باردار) در حال تماشای مانیتور اولتراسوند (سونوگرافی) هستید، ممکن است متوجه شوید تکنسین خودش روی صفحه کلیک کرده و خطوطی را می‌کشد. به این ترتیب جنین و سایر قسمت‌های رحم را اندازه‌گیری می‌کنند.
بیومتری جنین چقدر دقیق است؟
بیومتری جنین در اوایل بارداری بسیار دقیق است. این یکی از مطمئن‌ترین راه‌هایی است که یک پزشک تعیین می‌کند که جنین چگونه رشد می‌کند. پزشک معمولاً این اندازه‌گیری‌ها را در طول سونوگرافی‌های معمول در سه ماهه اول و دوم بارداری انجام می‌دهد. اگر بانوی باردار دچار عارضه بارداری است یا در انتظار چند قلو است، پزشک اندازه‌گیری‌های بیشتری را در طول بارداری انجام می‌دهد. بیومتری جنین بعد از سه ماهه دوم بارداری معمولاً دقت کمتری دارد.
محدوده طبیعی برای بیومتری جنین چیست؟
محدوده‌های معمول برای بیومتری جنین متفاوت است و عوامل زیادی در تعیین محدوده طبیعی یا نرمال نقش دارند. هر پارامتر دارای یک اندازه‌گیری متوسط در سنین مختلف بارداری است. علاوه بر این، هر بارداری متفاوت است و پزشک هنگام ارزیابی نتایج سونوگرافی عوامل دیگری را نیز در نظر می‌گیرد. جدول زیر شاخص اندازه‌گیری در هفته ۱۶ تا ۲۰ بارداری را نمایش می‌دهد.
جدول – اندازه‌گیری‌های بیومتری جنین در سونوگرافی
| علائم اختصاری | شاخص اندازه‌گیری | هفته ۱۶ بارداری | هفته ۱۷ بارداری | هفته ۱۸ بارداری | هفته ۱۹ بارداری | هفته ۲۰ بارداری |
| BPD | بزرگترین قطر سر (mm) | ۳۶ ± ۵ | ۳۹ ± ۵ | ۴۲ ± ۴ | ۴۵ ± ۵ | ۴۷ ± ۴ |
| HC | اندازه دور سر (mm) | ۱۲۸ ± ۱۵ | ۱۴۱ ± ۱۵ | ۱۵۱ ± ۲۰ | ۱۶۰ ± ۲۰ | ۱۷۰ ± ۲۰ |
| AC | اندازه دورشکم (mm) | ۱۰۶ ± ۱۰ | ۱۲۰ ± ۱۵ | ۱۳۱ ± ۱۵ | ۱۴۰ ± ۱۵ | ۱۵۱ ± ۱۵ |
| FL | طول استخوان ران (mm) | ۲۲ ± ۴ | ۲۵ ± ۴ | ۲۸ ± ۵ | ۳۰ ± ۵ | ۳۲ ± ۶ |
| HL | طول استخوان بازو (mm) | ۲۱ ± ۴ | ۲۵ ± ۵ | ۲۷ ± ۵.۵ | ۲۹ ± ۵ | ۳۱ ± ۵ |
| AFI | مقدار مایع آمنیوتیک (mm) | ۸۸ – ۱۸۹ | ۱۳۱ (۸۸ – ۱۸۹) | ۱۳۱ (۸۸ – ۱۸۹) | ۱۳۱ (۸۸ – ۱۸۹) | ۱۶۶ (۹۲ – ۲۴۵) |
| EW | تخمین وزن جنین (gr) | ۱۴۶ (۱۲۱ – ۱۷۱) | ۱۸۱ (۱۵۰ – ۲۱۲) | ۲۲۳ (۱۵۰ – ۲۱۲) | ۲۷۳ (۱۵۰ – ۲۱۲) | ۳۳۱ (۲۷۵ – ۳۸۷) |
| EH | تخمین قد جنین (mm) | ۱۱.۶ | ۱۳ | ۱۴.۲ | ۱۵.۳ | ۱۶.۴ |
ارزیابی سونوگرافی قبل از تولد طول استخوان ران (FL) نقش مهمی در تعیین سن حاملگی (GA) و رشد جنین دارد. کوتاه شدن استخوان بلند نه تنها در محدودیت رشد جنین (FGR) مشاهده می‌شود، بلکه با ناهنجاری‌های ساختاری متعدد، دیسپلازی اسکلتی، ناهنجاری‌های کروموزومی و سندرم‌های ژنتیکی نیز همراه است. ارزیابی سونوگرافیک کمکی استخوان‌سازی اپی‌فیز (سر استخوان) ممکن است به پیش‌بینی سن سه ماهه سوم بارداری کمک کند. علاوه بر سونوگرافی، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) به عنوان یک روش کمکی تشخیصی به طور فزاینده‌ای در جنین‌ها بین هفته ۱۸ بارداری و ترم، به ارزیابی رشد مغز جنین کمک می‌کند. اندازه‌گیری CRL (طول تاج – کفل)، طول از بالای سر تا باسن جنین، در سه ماهه اول بارداری انجام می‌شود.
نقش اولتراسوند در تشخیص IUGR
سه معیار مهم مورد نیاز در تشخیص محدودیت رشد جنینی داخل رحمی عبارت هستند از؛
- سن حاملگی دقیق
- وزن تخمینی جنین (HC، AC و FL یا AC و FL)
- یک صدک وزنی محاسبه شده از وزن تخمینی و سن حاملگی (CGC)
محدودیت رشد جنین: مقایسه پارامترهای بیومتریک
از آن جایی که احتمال به دست آوردن نتیجه‌ای که دقیقاً میانه باشد نادر است، مقادیر صدکی در نتیجه سونوگرافی گزارش خواهد شد. صدک (Percentile) راهی برای مقایسه افراد با ویژگی‌های مشابه است. در این مورد، پزشکان از صدک‌ها برای نشان دادن محدوده اندازه کلی جنین‌های هم سن حاملگی استفاده می‌کنند.
به عنوان مثال، نتایج سونوگرافی ممکن است نشان دهد که جنین از نظر دور شکم (AC) در صدک ۷۵ قرار دارد. اگر چه این اندازه بالاتر از حد متوسط است، اما لزوماً دلیلی برای نگرانی نیست. اکثر متخصصین زنان و زایمان و یا ماماها نگران نیستند مگر این که اندازه جنین کمتر از صدک ۱۰ یا بالاتر از صدک ۹۰ باشد.
از آن جایی که نتایج آزمایش بسیار منحصر به فرد است، همیشه بهتر است با پزشک خود در مورد نتایج آزمایش سونوگرافی بیومتری جنین و معنای آن‌ها صحبت کنید و از آن جایی که عوامل بسیاری در این امر نقش دارند، اظهار نظر کلی در مورد آن چه طبیعی است بسیار دشوار است.
رشد غیرطبیعی جنین در حدود ۱۰ درصد از حاملگی‌ها رخ می‌دهد و با افزایش عوارض و مرگ و میر پری ناتال همراه است. این یک فاکتور پیش‌بینی کننده مهم برای نتیجه بارداری است و منعکس کننده تعامل بین عوامل فیزیولوژیکی و پاتولوژیک موثر بر جنین است. شناسایی عقب ماندگی رشد بخشی ضروری از مراقبت‌های دوران بارداری است، زیرا با خطر بیشتر خفگی پری ناتال، مرده‌زایی، هیپوگلیسمی نوزادی و سایر عوارض متابولیک در مقایسه با جنین‌های مناسب برای سن حاملگی (AGA) همراه است. مطالعات قبلی نشان داد که فلج مغزی در نوزادان زیر صدک ۱۰، چهار تا شش برابر بیشتر از AGA است. تشخیص قبل از تولد محدودیت رشد جنین (FGR) یک عامل مهم در استراتژی‌های پیشگیری از مرده‌زایی است، زیرا تا ۳۰ درصد موارد با FGR مرتبط هستند. با این حال، نرخ تشخیص محدودیت رشد جنین (FGR) پایین باقی می‌ماند و خطر مرده‌زایی هشت برابر افزایش می‌یابد. به نوبه خود، شناسایی محدودیت رشد جنین منجر به کاهش چهار برابری عوارض و مرگ و میر نوزادان می‌شود. با این حال، تأخیر رشد نیز اثرات بلندمدتی دارد، از جمله تاخیر در رشد عصبی در دوران کودکی و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، دیس لیپیدمی و دیابت در بزرگسالی. جنین با اندازه کوچک برای سن حاملگی (SGA) به عنوان رشد مداوم جنین زیر یک صدک از پیش تعریف شده، معمولاً ۱۰ تعریف می‌شود. همه جنین‌های SGA محدودیت رشد ندارند. اکثر آن‌ها از نظر قانون کلی، فقط کوچک هستند.
در مقابل، محدودیت رشد جنین (FGR) به جنینی اطلاق می‌شود که به دلیل عوامل جنینی، جفتی یا مادری قادر به دستیابی به پتانسیل رشد تعیین شده ژنتیکی خود نیست. مشکل در تشخیص FGR از جنین SGA نهفته است. شناسایی دقیق FGR قبل از تولد، نظارت مناسب قبل از تولد، زمان زایمان و درمان زودهنگام نوزاد را امکان‌پذیر می‌کند و خطرات ذکر شده را کاهش می‌دهد.
متداول‌ترین پارامترهای بیومتریک مورد استفاده برای ارزیابی وزن جنین عبارت هستند از: قطر دو جداری (BPD)، دور سر (HC)، دور شکم (AC) و طول استخوان ران (FL). مخچه به دلیل تمرکز جریان خون (اثر صرفه جویی در مغز) در برابر هیپوکسی مزمن نسبتاً مقاوم است و در نتیجه خون‌رسانی به مغز را به قیمت تامین سیستمیک حفظ می‌کند. علاوه بر این، تأخیر رشد جنین کمترین تأثیر را بر اندازه مخچه دارد. AC اندازه کبد و حجم سطح زیر جلدی را منعکس می‌کند. هر دو پارامتر تحت تأثیر سوء تغذیه جنین قرار دارند. علاوه بر این، نسبت قطر مخچه/AC (TCD/AC) یک روش مناسب برای ارزیابی رشد جنین است، به ویژه در محدودیت رشد جنین. همچنین HC/AC نسبت دیگری است و اندام حفظ شده در جنین دچار سوء تغذیه را با آسیب پذیرترین اندام آن مقایسه می‌کند و در شناسایی جنین‌های دارای محدودیت رشد نامتقارن ارزش قابل توجهی دارد.
نتیجه غیرطبیعی در بیومتری جنین به چه معناست؟
در صورت نامنظم بودن نتایج سونوگرافی، متخصص زنان و زایمان احتمالاً سونوگرافی‌های اضافی را توصیه می‌کند. نتایج سونوگرافی‌های دیگر به آن‌ها کمک می‌کند تا رشد جنین را در طول محدوده زمان بررسی کنند تا ببینند آیا نتایج با نتایج سونوگرافی اول مطابقت دارد یا خیر. نگاه کردن به روند نتایج یا چگونگی تغییر نتایج در طول زمان بهترین راه برای تأیید بیومتری جنین است. علاوه بر این، متخصص زنان و زایمان ممکن است به نتایج آزمایش خون یا آزمایش ادرار بانوی آبستن نیز توجه کند تا ببینند آیا این‌ها بینشی در مورد این که چرا اندازه‌گیری‌های جنین نامنظم بوده است را ارائه می‌کنند یا خیر.
اندازه جنین کوچکتر از حد متوسط ممکن است نشان دهنده محدودیت رشد جنین (FGR) یا مشکلات جفت باشد. اندازه جنینی که بزرگتر از حد متوسط ممکن است با دیابت بارداری مادر مرتبط باشد.
بهتر است بانوان باردار نگران این موضوع نباشند زیرا اندازه‌گیری کوچک یا بزرگ برای جنین معمول است. در بیشتر موارد، جنین سالم و با اندازه و وزن در محدوده طبیعی به دنیا می‌آید. نتایج آزمایش نامنظم در یک سونوگرافی دلیلی برای وحشت نیست. پزشک و یا ماما را در مورد نظارت بیشتر و موارد بعدی به بانوی حامله اطلاع می‌دهد.
انواع محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
- متقارن (یا اولیه): تمام اعضای بدن جنین اندازه کوچکی دارند. این تا ۳۰ درصد موارد محدودیت رشد داخل رحمی را تشکیل می‌دهد.
- نامتقارن (یا ثانویه): فقط شکم جنین کوچک است. سر و مغز اندازه‌های مورد انتظار هستند. این تا ۸۰ درصد از کل موارد محدودیت رشد داخل رحمی را تشکیل می‌دهد.
متخصصین از نسبت‌های اندازه‌گیری شده در سونوگرافی نظیر استخوان فمور (ران)، دور شکم و دور سر نوع محدودیت جنینی را تخمین می‌زنند. در نهایت نوع مختلط محدودیت رشد نیز وجود دارد که علل آن نامشخص است و ابتدا رشد جنین متقارن است و کم کم رشد نامتقارن اندام‌ها شروع می‌شود.
سخن آخر
بیومتری جنین اندازه‌گیری‌هایی است که پزشک در طول سونوگرافی برای ارزیابی رشد جنین انجام می‌دهد. احتمالاً شما در طول بارداری اصطلاح بیومتری جنین را نخواهید شنید، اما ممکن است آن را در گزارش سونوگرافی خود مشاهده کنید. این یک اندازه‌گیری معمولی است که نباید باعث نگرانی شود، اما نتایج می‌تواند به این معنی باشد که جنین نسبت به سن خود کوچکتر یا بزرگتر از حد طبیعی است. هر سوالی که در مورد سونوگرافی یا سایر آزمایشات دارید با پزشک خود در میان بگذارید.