سندرم تخمدان پلی کیستیک
این بیماری یکی از بیماری‌های شایع زنان است که تحت عنوان PCOS نیز معرفی می‌شود. سندرم تخمدان پلی کیستیک وضعیتی است که در آن تخمدان‌ها مقدار غیرطبیعی آندروژن‌ها، هورمون‌های جنسی مردانه را تولید می‌کنند. هورمون آندروژن در مردان بیشتر از زنان است. زمانی که تخمدان‌ها بیش‌ازحدود نرمال آندروژن آزاد می‌کنند، کیست‌های کوچک متعددی در تخمدان‌ها به وجود می‌آید. این کیست‌ها پر از مایع هستند. باوجوداین، برخی از زنان مبتلا به این اختلال، کیست ندارند، درحالی‌که برخی از زنان بدون این اختلال دچار کیست می‌شوند.
تخمک‌گذاری زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد شود. زمانی که تخمک آزاد می‌شود، می‌توان آن را با یک اسپرم مرد بارور نمود. اگر تخمک بارور نشود، در طول سیکل قاعدگی شما به خارج از بدن فرستاده می‌شود. در برخی از موارد، بدن یک زن به‌اندازه کافی هورمون‌های موردنیاز برای تخمک‌گذاری را تولید نمی‌کند.
وقتی تخمدان‌ها نتوانند تخمک‌گذاری را با موفقیت به انجام برسانند، کیست‌های کوچک و متعددی در تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. این کیست‌ها هورمون‌هایی به نام آندروژن می‌سازند. افزایش سطح آندروژن می‌تواند مشکلات بیشتر و جدی‌تری در چرخه قاعدگی زنان ایجاد کند. همچنین با گذر زمان کم‌کم این سندرم سبب بروز بسیاری از علائم شایع خفیف تا جدی مرتبط با PCOS می‌شود.
چه چیزی باعث ایجاد سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌شود؟
علت دقیق ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشخص نیست. بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مقاومت به انسولین نیز دارند. این بدان معناست که بدن نمی‌تواند به‌خوبی از انسولین استفاده کند. سطح انسولین در بدن انباشته می‌شود و ممکن است باعث افزایش سطح آندروژن شود. چاقی همچنین می‌تواند سطح انسولین را افزایش دهد و علائم سندرم PCOS را شدت ببخشد. سندرم تخمدان پلی کیستیک می‌تواند ارثی باشد. این اتفاق خیلی معمول است که اگر مادر مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد، دختران یا یکی از دختران خانواده نیز این سندرم را تجربه کنند.
خطرات PCOS چیست؟
اگر مادر یا خواهر شما مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک باشد، ممکن است احتمال ابتلا شما به سندرم تخمدان پلی کیستیک بیشتر باشد. همچنین اگر مقاومت به انسولین دارید یا مبتلا به‌اضافه وزن و چاقی هستید، ریسک اینکه در آینده مبتلا به سندرم PCOS شوید، بالا خواهد بود.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شامل موارد زیر است:
- پریودهای ازدست‌رفته، پریودهای نامنظم یا سیکل‌های قاعدگی خیلی سبک
- تخمدان‌های که بزرگ هستند یا اینکه تعداد زیادی کیست دارند
- رشد موهای زائد روی بدن، ازجمله قفسه سینه، معده و پشت. از این وضعیت تحت عنوان هیرسوتیسم یاد می‌شود
- افزایش وزن به‌خصوص در اطراف شکم
- بروز اختلال در قدرت باروری یا ناباروری
- چرب‌شدن پوست و بروز آکنه روی پوست
- ریزش موها با الگوی مردانه و بروز طاسی سر
- رشد تگ روی پوست. در این وضعیت تکه‌های کوچک پوست اضافی روی گردن یا زیر بغل رشد می‌کنند
- رشد و ظاهرشدن لکه‌های پوستی تیره یا ضخیم در پشت گردن، زیر بغل و زیر سینه‌ها
تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک
پزشک متخصص زنان از شما در مورد سابقه پزشکی و علائمی که در گذشته و حال دارید سؤال خواهد کرد. همچنین پزشک در ادامه ویزیت شما را تحت معاینه فیزیکی قرار خواهد داد. این احتمال وجود دارد که معاینه لگن نیز انجام بگیرد. این معاینه سلامت اندام‌های تناسلی شما را چه در داخل و چه در خارج از بدن شما بررسی می‌کند. برخی از علائم PCOS مانند علائم ناشی از سایر مشکلات سلامتی است. به همین دلیل، ممکن است آزمایش‌هایی مانند موارد زیر تجویز شوند:
- سونوگرافی: برای بررسی اندازه تخمدان‌ها و دیدن کیست در تخمدان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این آزمایش همچنین می‌تواند ضخامت پوشش داخلی رحم (آندومتر) را بررسی کند
- آزمایش هورمونی زنان: این آزمایش به دنبال یافتن سطوح بالای آندروژن و سایر هورمون‌ها است و تفسیر آزمایش هورمونی زنان برای تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بسیار مهم است. پزشک ممکن است در آزمایش خون بررسی و تست سطح گلوکز خون را نیز هدف قرار دهد. همچنین در این آزمایش سطح تری‌گلیسیرید و سطح کلسترول نیز موردبررسی قرار می‌گیرد
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب با دارو انجام می‌شود. خوب است بدانید که داروها نمی‌توانند این سندرم را کاملاً درمان کنند، اما می‌توانند به کاهش علائم و جلوگیری از برخی مشکلات سلامتی کمک کنند. درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک به عوامل متعددی بستگی دارد. ازجمله عوامل مؤثر در نحوه درمان این سندرم و همچنین سطح موفقیت درمان آن می‌توان به سن، شدت علائم و سلامت کلی بدن اشاره نمود. نوع درمان ممکن است به این بستگی داشته باشد که آیا می‌خواهید در آینده باردار شوید یا نه. اگر قصد بارداری دارید، درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک شما ممکن است شامل موارد زیر باشد.
تغییر در رژیم غذایی و فعالیت
یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی بیشتر می‌تواند به کاهش وزن و کاهش علائم کمک کند. همچنین یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به بدن شما در استفاده موثرتر از انسولین کمک کند، سطح گلوکز خون را کاهش دهد و شانس برگشت قدرت تخمک‌گذاری را افزایش دهد.
داروهایی که باعث تخمک‌گذاری می‌شوند
داروها می‌توانند به تخمدان‌ها کمک کنند تا تخمک‌ها را به‌طور طبیعی آزاد کنند. این داروها خطرات خاصی نیز دارند. آن‌ها می‌توانند شانس زایمان چند قلو را افزایش دهند. همچنین این داروها می‌توانند سبب تحریک بیش‌ازحد تخمدان‌ها شوند. از داروها زمانی کمک گرفته می‌شود، که تخمدان‌ها هورمون آندروژن زیادی ترشح می‌کنند. این وضعیت ممکن است سبب بروز علائمی همچون نفخ شکم و درد لگن شود. اما اگر قصد شما از درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک بارداری نیست، ممکن است پزشکان از روش‌های دیگری برای بهبود وضعیت عملکرد تخمدان‌ها استفاده کنند.
درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنانی که قصد بارداری ندارند
همان‌طور که گفتیم درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک به این بستگی دارد که هدف شما از درمان چیست. اگر هدف درمانی چیزی به‌غیراز بارداری باشد، ممکن است پزشک روش‌های درمانی زیر را توصیه کند.
قرص‌های ضدبارداری
قرص‌های ضدبارداری به کنترل چرخه‌های قاعدگی کمک می‌کنند. همچنین این داروها در کاهش سطح آندروژن مؤثر هستند. زمانی که بیمار این گروه از قرص‌ها را مصرف می‌کند، اثرات مطلوب دیگری همچون کاهش سطح آکنه‌ها و کاهش مشکل ریزش مو را نیز تجربه می‌کند.
داروهای دیابت
اگر شما مقاومت به انسولین داشته باشید و درگیر سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز باشید، احتمالاً پزشک از داروهای دیابت نیز برای بهبود اوضاعتان استفاده خواهد کرد. داروهای دیابت کمک می‌کنند که مقاومت بدن به انسولین کاهش پیدا کند. همچنین این داروها ممکن است به کاهش سطح آندروژن و کاهش رشد موهای زائد مردانه کمک کنند. با مصرف منظم داروهای دیابت ضمن کاهش مقاومت بدن به انسولین فرد مبتلا به‌تدریج تخمک‌گذاری منظم را نیز تجربه خواهد کرد.
تغییر رژیم غذایی و فعالیت بدنی
یک رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی بیشتر یکی از بهترین روش‌های درمان و کنترل سندرم تخمدان پلی کیستیک خواهد بود. پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای سندرم تخمدان پلی کیستیک و فعالیت بدنی بیشتر می‌تواند به کاهش وزن و کاهش علائم کمک کند. آن‌ها همچنین می‌توانند به بدن شما در استفاده موثرتر از انسولین کمک کنند. رژیم غذایی سلامت و ورزش کردن سبب می‌شود که سطح گلوکز خون کاهش پیدا کند و همچنین شما قدرت تخمک‌گذاری به تخمدان‌ها برگردد.
داروهایی برای درمان علائم دیگر
همان‌طور که در ابتدا نیز اشاره کردیم، سندرم تخمدان پلی کیستیک ضمن اینکه خود اثرات و بیماری‌هایی را درپی دارد، سبب بروز چندین مشکل دیگر نیز می‌شود. طاسی، رشد موهای زائد و آکنه پوستی ازجمله مشکلات یا و عوارض جانبی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک شناخته می‌شود. پزشک می‌تواند با تجویز برخی از داروهای به کاهش رشد موهای زائد در بدن، کاهش ریزش مو و درمان آکنه پوست کمک کند.
عوارض ابتلا به سندرم پلی کیستیک چیست؟
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS خیلی بیشتر از سایر زنان در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی جدی قرار دارند. ازجمله بیماری‌هایی که بیشتر زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک را مورد هدف قرار می‌دهند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- دیابت نوع ۲
- فشارخون بالا
- مشکلات قلب و عروق خونی
- سرطان رحم
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک اغلب درگیر مشکل بارداری هستند. این زنان یا دچار ضعف در بارداری هستند و یا اینکه از مشکل ناباروری رنج می‌برند.
زندگی با سندرم تخمدان پلی کیستیک
حال این سؤال مطرح می‌شود، که اگر سندرم تخمدان کاملاً درمان نمی‌شود، بنابراین چگونه باید با آن زندگی کنیم؟ اگر مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستید، می‌توانید با روش‌های درمانی آن را کنترل کنید. همچنین روش‌هایی نیز هستند که به شما در کنترل علائم و عوارض ناشی از این سندرم کمک خواهند کرد.
اگر در اثر ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار افزایش وزن، رشد موهای زائد و آکنه شدید، می‌توانید از درمان‌های زیبایی استفاده کنید. درمان‌های زیبایی همچون الکترولیز و لیزر موهای زائد به شما در کنترل عوارض حاصل از بیمار کمک کرده و سبب می‌شوند که اعتمادبه‌نفس به شما برگردد. برای اینکه بتوانید به بهترین نحو علائم و آثار بیماری را کنترل و درمان کنید، حتماً با پزشک معالجتان مشورت نمایید.
چه زمانی کیست تخمدان خطرناک می‌شود؟
عوامل متعددی می‌توانند بر مشکل کیست تخمدان تأثیر بگذارند، خطر پارگی آن‌ها را افزایش دهند و بیمار را درگیر به شرایط سلامتی دیگر کنند:
کیست تخمدان آلوده
کیست‌ها می‌توانند در پاسخ به عفونت لگنی ایجاد شوند. اگر کیست عفونی پاره شود، می‌تواند باعث سپسیس شود. سپسیس یک پاسخ ایمنی تهدیدکننده حیات به باکتری‌های مضر است. زنان مبتلا به کیست عفونی با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند و گاهی اوقات برای تخلیه جراحی کیست نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند.
زنانی که مبتلا به بیماری التهاب لگن یا PID هستند، بیشتر در معرض ابتلا به کیست‌های تخمدان عفونی قرار دارند. این عفونت اغلب ناشی از بیماری سوزاک و کلامیدیا است. باکتری‌های این بیماری‌های مقاربتی از دهانه رحم به داخل رحم می‌روند و ممکن است باعث ایجاد کیست شوند. این کیست‌ها پر از باکتری هستند که در صورت پارگی سبب بروز شوک سپتیک می‌شوند.
پیچ‌خوردگی تخمدان
هنگامی‌که وزن کیست باعث می‌شود تخمدان یک یا چند بار دور خود بچرخد، جریان خون به تخمدان کاهش پیداکرده یا کاملاً قطع می‌شود. از این وضعیت سلامت تحت عنوان پیچ‌خوردگی تخمدان یاد می‌شود. اگر این وضعیت رخ دهد، جراحی برای بازگرداندن جریان خون به تخمدان ضروری است.
بارداری و کیست تخمدان
داشتن کیست تخمدان در سه‌ماهه اول بارداری طبیعی است. این نوع کیست که جسم زرد نام دارد، هورمون‌هایی تولید می‌کند که در ابتدا به حفظ بارداری کمک می‌کند. این کیست معمولاً در سه‌ماهه دوم بارداری از بین می‌رود.
حامگلی خارج از رحم زمانی است که یک تخمدان بارورشده در ناحیه‌ای خارج از رحم کاشته می‌شود. این معمولاً در لوله‌های فالوپ اتفاق می‌افتد، اما در موارد نادر، روی تخمدان کاشته می‌شود. دارو یا جراحی برای برداشتن کیست ناشی از حاملگی خارج از رحم ضروری است. با رشد بارداری در ناحیه‌ای که نمی‌تواند آن را حفظ کند، کیست بدتر خواهد شد.
آندومتریوز و کیست تخمدان
آندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که رحم را می‌پوشاند در خارج از آن رشد کند. هنگامی‌که بافت آندومتر روی تخمدان‌ها تشکیل می‌شود، می‌تواند نوعی کیست به نام آندومتریوما تولید کند. این کیست می‌تواند پر از خون شود و افزایش حجم نیز داشته باشد. آندومتریوز می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد، خطر سرطان تخمدان را افزایش دهد و در صورت پارگی کیست سبب بروز خونریزی داخلی شود. کیست‌های ناشی از آندومتریوز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.
چه نکته‌ای که باید درباره PCOS بدانید
- PCOS یکی از شایع‌ترین مشکلات هورمونی در زنان بخصوص در سنین باروری است
- زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، ممکن است تخمک‌گذاری نداشته باشند
- برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است، کیست تخمدان نداشته باشند
- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک می‌تواند قاعدگی را کاملاً مختل کند یا نظم آن را به‌شدت برهم بریزد
- سندرم تخمدان پلی کیستیک سبب رشد موهای زائد روی نواحی خاصی از بدن همچون چانه، صورت و شکم می‌شود
- این بیماری می‌تواند سبب ناباروری زنان شود
- زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، بیشتر درگیر مشکلات پوستی می‌شوند
- این سندرم می‌تواند سبب افزایش وزن کنترل‌نشده شود
- زنانی که مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک هستند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند
- آمار ابتلا به سرطان آندومتر و مشکلات قلبی عروقی در زنان مبتلا به سندرم PCOS بالاتر است
- خیلی از بانوان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک از فشارخون بالا نیز رنج می‌برند
- درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بسته به تصمیم شما برای باردارشدن و خلاف آن متفاوت خواهد بود
- اگر هدف از درمان باردارشدن باشد، به‌احتمال‌قوی پزشک دارو تجویز می‌کند